CHÚA NHẬT V PHỤC SINH – năm B

Bài 1

Cv 9,26-31; Ga 15,1-8
Chủ đề: Hoa trái của Phục Sinh: hiệp nhất các kẻ tin nên một

* Cv 9,27-28: ông Banaba đứng ra bảo lãnh, đưa ông Saolô đến gặp các tông đồ. Từ đó Saolô cùng với các tông đồ… rao giảng nhân danh Chúa.

* Ga 15,5: Thầy là Cây Nho, anh em là cành. Ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy thì người ấy sinh nhiều hoa trái.

Chúa nhật V B Mùa Phục Sinh tiếp tục nói về chủ đề hoa trái của Mầu Nhiệm Phục Sinh nơi cộng đoàn tín hữu: các môn đệ được đưa vào tương quan thân tình, mật thiết với Thiên Chúa nhờ Đấng Phục Sinh, nhưng là một TƯƠNG QUAN THẦN LINH. Vì từ nay Đức Giêsu không chỉ là người Thầy mến yêu mà có lúc các môn đệ dám trách móc Người (x.Mt16,22), nhưng giờ đây Người là CHÚA của họ nên họ chỉ còn bổn phận là tuân phục, tín thác và thờ lạy Người. Trong Chúa nhật IV B, mối tương giao thần linh được diễn tả bằng hình ảnh Mục Tử – Chiên. Tương quan này nhấn mạnh hơn tới vai trò của người Mục Tử: lo lắng, chăm nom, quy tụ và nhất là hy sinh mạng sống cho chiên theo Ý Cha.

Trong Chúa nhật V B hình ảnh được Tin Mừng sử dụng là CÂY NHO và CÀNH. Và điểm nhấn là CÀNH. Cành là phải sinh trái, vì đặc điểm của cây nho là TRÁI NẰM TRÊN CÀNH chứ không nằm ở thân. Hình ảnh cây và cành làm nổi bật hơn tính HIỆP THÔNG hỗ tương, tùy thuộc lẫn nhau giữa cây và cành: cành buộc phải dính vào cây; Nhựa sống từ đất phải nhờ CÂY, chuyển qua cho CÀNH, rồi nhờ đó mà cành mới trổ hoa sinh trái; Cành sống được là nhờ cây mang nhựa đến, và cây có được trái là nhờ cành.

Tuy nhiên để có được sự liên kết hiệp thông hiệu quả, sinh nhiều trái giữa CÂY và CÀNH, cần có sự chăm sóc chuyên nghiệp của chủ vườn nho và cũng là người trồng nho: ông chặt bỏ những cành không đậu trái; cắt tỉa những cành đươm bông để chúng đạt kết quả tối đa.

Vậy việc cành sinh trái dồi dào là kết quả của mối hiệp thông hỗ tương giữa người trồng nho – cây nho – và cành nho.

Trong bài Tin Mừng, dụ ngôn cây và cành nho ám chỉ mối tương quan HIỆP THÔNG mật thiết giữa Chúa Cha – Đức Giêsu – và tín hữu. Cha là chủ vườn và là người trồng nho; Đức Giêsu là cây nho và tín hữu là cành nho. Để có thể hiệp thông với Đức Giêsu, đón nhận hiệu quả nhựa sống của Người, các môn đệ đã được Đức Giêsu dùng Lời của Người làm cho nên thanh sạch (15,3). Nói cách khác là nhờ đón nghe và tin vào lời Đức Giêsu mà các môn đệ được tẩy sạch, giải thoát khỏi những cản trở để được tháp nhập, nên một với Đức Giêsu, sẵn sàng đón nhận nhựa sống từ nơi Người để sinh trái. Hoa trái trước tiên đến từ sự hiệp thông với Đức Giêsu là kẻ tin nhận ra sự thật này “tự mình không thể sinh trái” (c.4), “không có Thầy anh em chẳng làm gì được” (c.5b). Hoa trái thứ hai của hiệp thông là dám dâng lên Chúa những khát vọng của mình trong phó thác cầu xin, tin chắc rằng mình sẽ được nhận lời (c.7). Biết mình bất lực, nhưng vẫn dám cầu xin đưa lên khát vọng vì tin rằng Cha sẽ CẮT TỈA để các khát vọng của mình, nhờ ơn Chúa sẽ trổ sinh hoa trái. Vậy lời của Đức Giêsu là nền tảng của HIỆP THÔNG và SINH TRÁI.

Bài đọc một cũng nói tới chủ đề HIỆP THÔNG, nhưng là sự hiệp thông giữa các kẻ tin với nhau. Một khi đã dính liền với thân thì tất cả các cành đều có chung một nhựa sống với nhau. Do đó các tín hữu cũng phải hiệp thông với nhau giúp cho tất cả các cành đều sinh trái. Bài đọc một nói lên sự hiệp thông tuyệt vời giữa tín hữu cộng đoàn Giêrusalem và Phaolô, mặc dù trước đó, Phaolô là kẻ bách hại cộng đoàn. Niềm tin vào Đấng Phục Sinh đã xóa bỏ mọi rào cản ngăn cách để kết hiệp kẻ tin nên một. Tin vào chứng từ bảo lãnh của Banaba, thuật lại biến cố Chúa hoán cải Phaolô trên đường Damas và lòng nhiệt thành loan báo Đấng Phục Sinh khi Phaolô đã trở lại, các tông đồ và giáo đoàn Giêrusalem đã mở rộng cõi lòng tiếp đón, hiệp thông với Phaolô, cùng chung liên kết với nhau loan báo tin mừng và trổ sinh hoa trái. 

Mối hiệp thông giữa cộng đoàn Giêrusalem với Phaolô còn tuyệt vời hơn nữa khi các người do thái theo văn hóa hi lạp chống đối và tìm cách giết Phaolô vì ông hăng say loan báo Tin Mừng, thì cộng đoàn đã tìm cách bảo vệ Phaolô, đưa ông về lại nơi ông sinh trưởng là Tarsô an toàn. 

Lắng nghe lời Chúa và tin vào Đấng Phục Sinh là nền tảng tạo nên tương quan hiệp thông giữa Chúa Cha – Đức Giêsu – tín hữu, đồng thời cũng tạo nên sự hiệp thông giữa các tín hữu với nhau. Tất cả nên một trong Đức Kitô, cùng nhau sinh trái, đó là cách thức tuyệt vời đoàn tín hữu thờ lạy và tôn vinh Cha.

Bài 2

“Thầy là cây nho thật và Cha Thầy là người trồng nho… anh em là cành… Điều làm Chúa Cha được tôn vinh là anh em sinh nhiều hoa trái và trở thành môn đệ của Thầy” (Ga 15,1.5a.8)

Bàn tiệc Lời Chúa của Chúa Nhật V B Mùa Phục Sinh tiếp tục mời gọi tín hữu nếm cảm hoa trái ngọt ngào của Mầu Nhiệm Phục Sinh. Lời Chúa dẫn ta đi sâu hơn vào Mầu Nhiệm HIỆP THÔNG. Sức sống phục sinh phát xuất từ “Đầu” là Đức Giêsu ngày càng lan tỏa và linh hoạt toàn thể “thân mình” là Hội Thánh, tạo nên những đổi mới, hoa trái tuyệt vời.

Trong Chúa Nhật IV B, để minh họa cho mầu nhiệm hiệp thông, Tin Mừng đã vay mượn một hình ảnh từ cuộc sống du mục: Mục Tử – Đàn chiên. Trong Cựu Ước, chính Thiên Chúa là chủ đàn chiên; các thủ lãnh vua, tư tế, ngôn sứ là mục tử được Chúa gởi tới để chăm sóc đàn chiên là dân con của Chúa. Và rồi vì sự thiếu trách nhiệm của các mục tử gây thiệt hại cho đàn chiên nên Thiên Chúa đã hứa sẽ đích thân đến kiểm điểm đoàn chiên, đồng thời cũng hứa gởi Vị Mục Tử Tốt đến dẫn dắt chiên. Đức Giêsu đã tới để hoàn tất lời hứa đó. Người vừa là Thiên Chúa vừa là “Mục Tử – Mêsia” đến ban cho chiên sự sống đời đời. Không chỉ tái tạo đàn chiên Cựu Ước, Đức Giêsu còn quy tụ về một đàn duy nhất toàn thể nhân loại, những con chiên còn lạc đàn.

Trong Chúa Nhật V B này, hình ảnh được sử dụng mang mầu sắc nông nghiệp. Hiệp thông được minh họa bằng mối tương quan hỗ tương của “bộ ba”: người trồng nho – cây nho – cành nho. Điều được nhắm tới không dừng lại ở sự kết hợp mật thiết nội tại giữa “bộ ba” nói trên mà còn mở rộng ra với một điều mới mẻ đó là SINH TRÁI. Hiệp thông phải đưa tới kết quả là sinh trái. Muốn sinh trái phải chịu cắt tỉa, phải chấp nhận loại bỏ những phần “ăn bám” của cành, làm phí hao nhựa sống của cây mà không đưa tới kết quả nào. Qua hình ảnh “cây – cành nho”. Thiên Chúa bày tỏ cho nhân loại thấy dự tính đầy yêu thương và tôn trọng thân phận, vai trò của người môn đệ trong chương trình cứu độ của Chúa: Dòng nhựa tinh tuyền, tràn đầy sức sống từ “Cây Nho Thật” đã được ban nhưng không cho cành, đồng thời trao cho cành cái vinh dự là nơi mà hoa trái trổ sinh. Mọi việc Chúa làm đều là vì lợi ích cứu độ cho nhân loại. Và khi cành nho môn đệ được cứu độ, trổ sinh hoa trái, đó là cách thức Thiên Chúa biểu lộ vinh quang của Người (Ga 15,8). “Vinh quang của Thiên Chúa là con người sống” (Irénée).

I. SỰ HIỆP THÔNG GIỮA CHA – ĐỨC GIÊSU – MÔN ĐỆ: DỤ NGÔN “CÂY NHO THẬT”(câu 1-3.5)

1 – TA LÀ – êgô êimi: “Ta là” là Danh của Thiên Chúa được chính Chúa mặc khải cho Môsê trong Xh 3,14 (x.Nguyễn Thế Thuấn, “Kinh Thánh” 1999 trang 124). Khi dùng công thức tên của Yavê đặt vào môi miệng Đức Giêsu, tác giả Tin Mừng thứ tư muốn trình bày Đức Giêsu chính là Thiên Chúa ngang qua việc Người phán ra những lời mà chỉ có Thiên Chúa trong Cựu Ước mới có quyền nói mà thôi. Và tác giả cũng muốn cho những người nghe (dù thuận hay chống Đức Giêsu) cũng đều hiểu đúng như thế. Vì hiểu Đức Giêsu tự xưng là Thiên Chúa, hoặc cho mình ngang bằng Thiên Chúa, nên phản ứng của họ rất mạnh là muốn giết Người vì tội phạm thượng xúc phạm đến uy danh Chúa (x.Ga 5,18; 8,59).

2 –CÂY NHO THẬT: Tin Mừng nhấn mạnh đến tính từ “THẬT”. “Thật” có nghĩa là chân chính, đúng với bản chất mà một vật phải có theo như ý Chúa. Chính Cha đã đem cây nho “thật” này trồng vào giữa công trình tạo dựng của Người. Dưới sự chăm sóc của Cha, cây nho này chắc chắn sẽ sinh hoa trái ngọt.

Trong Cựu ước, “vườn nho” (x.Is 5,1-7) hoặc “cây nho” (x.Tv 80,9; Ed 17,5-10; 19,10-14) là biểu tượng của Israel. Chính Chúa đã chọn giống, chọn đất, ươm trồng, chăm sóc vườn nho Israel với ước mong nó sẽ sinh trái tốt. Tiếc thay “vườn nho” Israel chỉ sinh trái xấu, không đáp lại được lòng mong đợi của Thiên Chúa, chủ vườn nho (x.Is 5,4; Hs 10,1). Và “vườn nho” đã phải hứng chịu cơn thịnh nộ của Chủ xứng với những kết quả mà nó mang lại (x.Is 5,5-7). Thực ra Chúa không hủy diệt “vườn nho”.

Luôn trung tín với chính mình, với những dự tính của mình, Thiên Chúa đang tái thiết. Chúa đang thiết kế một “vườn nho” vừa ý Người, một “vườn nho tuyệt diệu” và mời mọi người chiêm ngưỡng (x.Is 27,2). Thiên Chúa sẽ bảo vệ gìn giữ vườn nho này mãi tinh tuyền giữ vững bản chất “nho dzin”, “nho thật” trọn vẹn với ý định ban đầu của Thiên Chúa (x.Is 27,3-4).

Như vậy, bất chấp những tiêu cực, thoái hóa từ phía con người, Thiên Chúa vẫn từng bước một, bằng mọi giá khắc phục, chỉnh sửa “vườn nho”, và khi đến thời đến buổi, Thiên Chúa hoàn tất dự tính của Người là sáng tạo nên một “CÂY NHO THẬT”. Cây nho thật này là nền tảng, là điểm khơi nguồn cho “vườn nho tuyệt diệu” màChúa đã báo trước (x.Is 27,2)

“Cây Nho Thật” đó chính là Đức Giêsu Kitô. Người là điểm đến của việc đổi mới diệu kỳ: từ “vườn nho dại” lại phát sinh một “cây Nho Thật”.

 Đồng thời Người – “Cây Nho Thật” cũng là một khởi điểm cho một kỷ nguyên mới. Kỷ nguyên mà trong đó toàn thể nhân loại – chứ không phải chỉ riêng Israel – sẽ dần dần trở thành “vườn nho tuyệt diệu” nhờ hiệp thông với “Cây Nho Thật” Giêsu – Kitô.

Vấn đề còn lại là phần đáp trả từ phía con người: làm cách nào để cành sinh nhiều trái? Bởi vì trong thân phận mỏng dòn, bấp bênh của kiếp người, việc liên tục sinh hoa trái tốt, chất lượng một cách dồi dào, bền vững là vượt quá sức con người. Phải luôn tiếp nhận tràn đầy nhựa sống từ thân cây và chấp nhận để được “người trồng nho” cắt tỉa.

3- Vai trò của “Người Trồng Nho”

Dụ ngôn nói rõ: “Người Trồng Nho” là Chúa Cha; “Cây Nho Thật” là Đức Giêsu; “Cành Nho” là môn đệ. Ý của Cha là muốn cành sinh trái tốt ngon ngọt bằng mọi giá phải thực hiện cho được điều đó.

Phần “cơ sở hạ tầng”: đất đai, giống nho… đã sẵn sàng; “Cây Nho Tốt” cũng đang tới thời kỳ sinh trái (nên nhớ Đức Giêsu nói dụ ngôn này vào thứ năm thánh sau Bữa Tiệc Ly: giờ Thập Giá và Phục Sinh đã tới). Phần “Cây Nho” coi như đã xong; Phần còn lại là “CÀNH”. Công việc của Người Trồng Nho bây giờ là chăm sóc từng cành: “CẮT TỈA”. “TỈA” (kathairô) là công việc của nhà chuyên môn: dưới cặp mắt nhà nghề, Người Trồng Nho nhận ra những phần cành vô dụng, chỉ ăn bám làm tiêu hao nhựa sống cách vô ích, cần phải cắt bỏ. Đáp lại, “cành” phải đón nhận tầm nhìn của Người Trồng Nho trên bản thân mình, chấp nhận được “cắt tỉa” theo Ý Chủ. “Tỉa” chính là mầu nhiệm Thập Giá và Phục Sinh mà Người Trồng Nho thực hiện nơi “Cành”. Chính Người Trồng Nho làm cho sự hiệp thông giữa “Cây Nho” và “cành” trổ sinh hoa trái.

II. SỰ HIỆP THÔNG GIỮA ĐỨC GIÊSU VÀ MÔN ĐỆ: “Ở LẠI TRONG” (câu 4.5b.6.7)

Cành nho tự bản thân không có nhựa sống. Sức sống cũng như hoa trái mà cành sinh ra hoàn toàn đến từ nhựa sống của cây. Trong bài dụ ngôn, Đức Giêsu nói với các môn đệ rằng “anh em đã thanh sạch rồi” (“katharoi”: tính từ của động từ “kathairô”) nhờ Lời Thầy đã nói với anh em” (15,3). Vậy nhựa sống đó chính là Lời của Người. Lời đó đã làm các môn đệ nên sạch. Thật vậy, trong bữa Tiệc Ly, Đức Giêsu đã bày tỏ ý muốn hiệp thông mật thiết với các môn đệ, Người muốn họ được chung phần với Người (13,8), Người muốn đi trước về nhà Cha dọn chỗ cho họ để họ được ở chung với Người (14,2-3). Ước muốn đó được Người thể hiện qua việc “rửa chân”, hàm ý Người nói với họ rằng Người với tư cách là con mời gọi, đón rước họ vào nhà Cha của Người. Đồng thời Người cũng ước muốn các môn đệ một khi đã sạch rồi (katharoi: 13,10) thì họ phải sinh trái qua mệnh lệnh “anh em hãy rửa chân cho nhau” như Thầy đã rửa cho anh em (13,14-15).

Đó là những gì Đức Giêsu biểu lộ trước bữa ăn! Còn Ga 15,4-7 là những gì Đức Giêsu biểu lộ sau khi bữa ăn chấm dứt, trước khi đi tới Vườn Cây Dầu (14,31). Hình ảnh được sử dụng ở đây để nói lên sự hiệp thông và việc sinh hoa trái là “Ở LẠI TRONG” = “mênô”. Chỉ trong bốn câu ngắn ngủi này, chúng ta gặp động từ “mênô” này đến tám lần

• Các môn đệ “ở lại trong” Đức Giêsu (các câu 4 (2 lần),5,6,7.

• Đức Giêsu “ở lại trong” các môn đệ (c.4)

• Lời của Đức Giêsu “ở lại trong” các môn đệ (c.7)

• Cành nho “ở lại trong” Cây nho (c4)

Và mục đích của việc “ở lại trong” là phải “sinh hoa trái” (câu 4.5b). Bởi vì một cách tự nhiên cành phải gắn liền với cây, đó là chuyện đương nhiên trong công trình sáng tạo: Thật vậy, trong dự tính của Cha, mọi sự đều được Cha dựng nên trong Đức Giêsu (x.Ga 1,3; Cl1,16; Ep 1,10-11), nghĩa là ngay từ đầu, tất cả mọi người, đặc biệt là các môn đệ, vốn đã được tháp nhập vào Cây Nho rồi. Câu 15,2 cho thấy tình trạng ban đầu của mọi cành tốt hay xấu đều gắn liền với cây. Tuy nhiên tình trạng ấy có được duy trì và thật sự là hữu ích hay không (tức sinh hoa trái) là còn tùy thuộc nơi “cành” có biết biến tình trạng hồng ân đương nhiên ấy thành một hành động tự nguyện gắn kết với Thiên Chúa: “Ở LẠI TRONG”.

“Ở lại trong” là một động từ nói lên sự chọn lựa, quyết tâm của mình “ở lại” một cách tích cực, hữu ích. “Ở lại trong” không chỉ là bám dính vào cây mà còn phải sinh trái, biến nhựa sống của cây thành hoa trái. Trong cụ thể “ở lại trong” diễn tả điều gì?

• Phần Đức Giêsu: Người “ở lại trong” chúng ta bằng cách đã đến “cắm lều ở giữa chúng ta”, trở thành Đấng Emmanuel. Người “ở lại trong” chúng ta đến mút cùng thân phận làm người khi chấp nhận chết như một con người và là chết như một tội nhân. Và rồi với phục sinh, Người mãi mãi “ở lại trong” nhân loại mọi ngày cho đến tận thế. Rồi với quyền năng của Đấng Phục Sinh, Người đã thể hiện hoa trái của việc “ở lại trong” bằng cách rộng ban Thánh Thần, ban các bí tích, ân sủng để từng cá nhân mọi thời đều có thể đích thân gặp được Người, tạo điều kiện tốt để kiếp người tại thế của chúng ta thành cánh tay nối dài của Người, trổ sinh nho Tốt ngọt.

• Phần môn đệ: “ở lại trong Đức Giêsu” có nghĩa là chịu để cho Người rửa chân, tuân lệnh Người “rửa chân cho nhau”, nghĩa là đón nhận lời dạy dỗ, nhựa sống từ Người thông truyền qua, để Lời của Người hoán cải, chấp nhận đường Thập Giá được Cha “tỉa sạch” để thông chia cùng một sự sống, cùng số phận với Đức Giêsu, tin yêu gắn bó với Đức Giêsu, để cho Thiên Chúa hoàn tất đường lối, dự tính của Chúa trên cuộc đời mình (Gương Maria và Giuse dám để Chúa “tỉa” đi dự tính hôn nhân của hai người thay vào đó bằng nhựa sống “hôn nhân” theo Ý Chúa và kết quả thật tuyệt vời chính là sinh trái ngọt Giêsu). Như vậy “ở lại trong về phía môn đệ là có thể nói như Phaolô “tôi sống nhưng không còn phải là tôi, mà là Đức Kitô sống trong tôi (Gl 2,20).

Đó chính là tự nguyện trong tin yêu đón nhận sức sống Thập Giá và Phục Sinh làm lương thực dưỡng nuôi tôi, làm sinh lực giúp tôi sinh hoa trái. Một cách cụ thể, trong cuộc sống hiện nay của mỗi tín hữu, điều biểu lộ rõ nhất sự hiệp thông hỗ tương “ở lại trong” giữa môn đệ và Đức Giêsu chính là bí tích Thánh Thể: Nhựa sống chính là Thần Tính + Mình + Máu của Người được thông truyền trọn vẹn qua “các cành” bằng hình thức hữu hiệu nhất: ĂN. Và hoa trái là đời sống kitô hữu mẫu mực, mọi người đều nhận biết anh em là môn đệ Thầy.

Đó là điều mà Đức Giêsu mong đợi nơi tín hữu: sinh trái – nên môn đệ Đức Giêsu – tôn vinh Cha. Điều ấy được minh họa rõ ràng trong đời sống Giáo Hội ở bài đọc một.

III. HOA TRÁI CỦA HIỆP THÔNG TRONG BÀI ĐỌC MỘT (Cv 9,26-31)

Sau khi được Chúa thương “tỉa sạch” từ biến cố gặp Đấng Phục Sinh trên đường Damas, Phaolô được chữa lành, đón nhận “Nhựa sống” và tháp nhập vào “Cây Nho Thật” (Cv 9,18) thì ngay tức khắc Thiên Chúa đã làm Phaolô từ “cành nho chua” của “vườn nho” Israel trở thành “cành nho ngọt” trổ sinh đầy hoa trái đẹp lòng Thiên Chúa: tức khắc ông trở thành tông đồ rao giảng về Đức Giêsu phục sinh và sau đó là tìm mọi cách để hiệp thông với Giáo Hội Mẹ, cùng với các tông đồ, tín hữu tại Giêrusalem công bố Tin Mừng về Đức Giêsu phục sinh (Cv 9,28).

• “Vườn nho dại” (x.Is 5,4) được chăm tỉa hồi sinh cho “nho ngọt Phaolô”.

Lòng nhiệt thành vì chua cay, hận thù “hằm hằm đe dọa giết các môn đệ Chúa” (Cv 9,1) đã được Cha cắt tỉa vẫn giữ nguyên “phong độ hăng say” nhưng trở thành lòng yêu mến loan báo Tin Mừng, thao thức lo lắng cho mỗi giáo đoàn, từng tín hữu chỉ mong họ được tháp nhập vào “Cây Nho Thật” để được cứu.

Hiệp thông không chỉ là chuyện cá nhân với Thiên Chúa mà ngang qua “Thân”, mọi “cành” cùng liên kết nên một với nhau thành một “CÂY NHO THẬT”, hoàn chỉnh. Phaolô đã chấp nhận mọi nghi kỵ từ tín hữu do quá khứ gây nên (9,25b), nhưng vẫn đón nhận mọi trợ giúp từ họ (9,27.30). Như vậy, Phaolô, Banaba, các tông đồ, cộng đoàn tín hữu đều được “tỉa sạch” từng bước một, phù hợp với từng đối tượng. Nhờ vậy nhựa sống Giêsu thông truyền trong mọi cành và tất cả đều sinh trái (9,31). Giáo Hội, từng tính hữu đang thực hành lệnh của Đấng Phục Sinh: làm Cha được tôn vinh, sinh nhiều hoa trái và làm môn đệ Đấng Phục Sinh (Ga 15,8).

Frère Pierre Đình Long FSC