Ml 1,14-2.2b.8-10; Mt 23,1-12
Chủ đề: Cảnh cáo người của Chúa về những sai phạm họ mắc phải.
* Ml 2,8: các người đã đi trệch đường lối Ta, và làm cho nhiều người lảo đảo trên đường luật dạy.
* Mt 23,2: những gì các kinh sư và Pharisêu làm, anh em đừng có làm theo, vì họ nói mà không làm.
Lời Chúa của Chúa Nhật XXXI A là những lời cảnh cáo Thiên Chúa dành cho hàng lãnh đạo Do thái giáo về những sai trái mà họ vi phạm trong những trách vụ mà Chúa đã trao cho họ. Và những sai trái của họ kéo theo sự suy thoái đạo đức của toàn thể dân Chúa. Chắc chắn án phạt của họ sẽ giáng xuống họ. Tuy nhiên điều mà Lời Chúa muốn nhấn mạnh hôm nay là BÀI HỌC NÀO được rút ra cho CHÚNG TA từ các gương tiêu cực đó.
Theo thói đời, ai cũng muốn có địa vị, được tôn kính, được trọng vọng; Và lắm khi còn tìm đủ mọi cách để có được những thứ đó. Tuy nhiên họ quên mất điều này – ngay cả trong cuộc sống bình thường của xã hội – là quyền bính phải đi đôi với trách nhiệm: “Hễ ai đã được cho nhiều thì sẽ bị đòi nhiều, và ai được giao phó nhiều thì sẽ bị đòi hỏi nhiều hơn” (Lc 12,48). Hơn nữa, trong Nước Trời, đối với những ai muốn làm môn đệ Đức Giêsu thì mọi sự được Thiên Chúa trao ban là để phục vụ, chứ không để thống trị tha nhân và tìm tư lợi (x.Mt 20,26-28).
Tiếc thay các thủ lãnh dân Chúa được các bài đọc hôm nay đề cập đến, đặc biệt trong Tin Mừng, đã có những thái độ ngược lại hẳn với đường lối, chỉ thị của Chúa, họ đã lạm dụng quyền bính để vi phạm Giao Ước, lách luật, lừa dân chúng, tích lũy lợi lộc cho mình. Bài học được Lời Chúa rút ra cho các tín hữu từ gương xấu của hàng thủ lãnh là: hãy nghe lời giảng dạy của họ, vì họ ngự trên tòa Môsê, nhưng đừng bắt chước việc làm của họ vì họ nói mà không làm.
Trong bài đọc một, ngôn sứ Malaki đã nặng lời trách cứ hàng tư tế Lêvi của dân Chúa về bổn phận tế tự mà họ phải cử hành nghiêm túc để tôn vinh Chúa. Thay vì phải tôn vinh Chúa qua việc tế tự thì họ đã làm bàn thờ ra ô uế, đã khinh rẽ Danh Chúa khi họ dâng lên cho Chúa lễ tế là những con vật mù, què, bệnh tật…(Ml 1,8), thậm chí còn dám dâng lên Chúa lễ vật là “những thứ đã ăn cướp” (Ml 1,13), dâng trên bàn thờ Chúa những thức ăn đã ô uế (Ml 1,7). Ấy vậy mà các tư tế vẫn ngoan cố không chịu nhận những sai trái của mình, họ đôi co với Chúa: “Chúng con khinh thường danh Chúa ở chỗ nào?” (Ml 1,6), “chúng con đã làm cho Chúa ra ô uế ở chỗ nào?” (Ml 1,7b). Ngôn sứ Malaki được lệnh Chúa đã nhân danh uy quyền Thiên Chúa tối cao là “ĐỨC CHÚA CAO CẢ”, là “ĐỨC CHÚA CÁC ĐẠO BINH” để nặng lời cảnh cáo các tư tế: Nếu không hoán cải tôn vinh Danh Chúa thì tai họa sẽ ụp xuống trên họ. Chính những hồng ân, phúc lành mà Thiên Chúa ban cho riêng tư tế sẽ trở thành tai họa, án phạt cho họ. Lời ngăm đe của Malaki gợi nhắc lại tội lỗi hai đứa con của tư tế Hêli trong thời các thủ lãnh 1Sm 2,12-17 và hậu quả khốc hại: Hòm Bia là vinh quang của dân Chúa, của Lêvi lại bị kẻ thù Philitinh chiếm mất.
Vậy hãy lo hoán cải về lại với bổn phận đã được Chúa trao ban.
Trong Tin Mừng, Đức Giêsu trước khi mở lời trách các kinh sư, Pharisêu, thì Người đã cảnh báo đoàn tín hữu phải sáng suốt biện phân đen trắng cho rõ ràng: “các kinh sư và các Pharisêu ngồi trên toà ông Môsê mà giảng dạy. Vậy tất cả những gì họ nói, anh em hãy làm hãy giữ; Còn các việc họ làm thì đừng có làm theo, vì họ nói mà không làm”. Tiếp ngay sau đó, Đức Giêsu kể ra một số lỗi phạm của các kinh sư, Pharisêu:
– Tội khoe khoang, giả hình: đeo Hộp kinh thật lớn,, may tua áo thật dài.
– Tội háo danh thích địa vị: ham chỗ nhất, thích được gọi là Rabbi…
– Tội ham thống trị kẻ khác: chất gánh nặng trên vai kẻ khác…
Tuy nhiên, kể tội không phải là điều Đức Giêsu nhắm tới. Điều Người nhắm tới là bài học cho đoàn môn đệ. Từ các gương xấu của kinh sư, Pharisêu, Đức Giêsu cảnh báo những kẻ tin vào Người coi chừng kẻo rơi vào thái độ vênh vang tự cho mình hoặc tự phong cho nhau là Cha, là thầy kẻ khác. Điều Đức Giêsu muốn và bài đọc một cũng nói đến một phần là tất cả tín hữu phải là anh em con một CHA, là môn đệ của cùng một THẦY duy nhất. Tất cả là anh em.
Chính trong tương quan con của một CHA, môn đệ của một THẦY, kẻ tin mới có hi vọng tránh được những lỗi phạm mà Lời Chúa hôm nay trách các thủ lãnh. Hãy làm mọi sự trong tâm tình của người con hiếu thảo của CHA, của người môn đệ trung tín của Đức Kitô.
Bài 2
“Phần anh em, đừng để ai gọi mình là “rabbi”, là “cha”…người làm lớn hơn cả phải là người phục vụ anh em. Ai tôn mình lên sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên” (Mt 23,8a.9a.11.12).
Từ Mt 21,1-11, Đức Giêsu đã vào Giêrusalem như vị Vua – Mesia hồi trào để chỉnh đốn lại kỷ cương của Thủ Đô cách toàn diện: từ Đền Thờ đến Dân Chúa, lẫn các thủ lãnh. Trong phụng vụ Lời Chúa, từ Chúa Nhật XXVI A đến XXX A, các bài đọc Tin Mừng đã trình bày cho chúng ta những nổ lực đổi mới đó của Đức Giêsu nhắm vào các đối tượng là các thủ lãnh. Hôm nay, đối tượng canh tân được Người nhắm tới là ĐÁM ĐÔNG (tức là thành phần bình thường, đại đa số của Dân cũ) và các MÔN ĐỆ (thành phần tiên khởi của Dân mới đang bắt đầu được Đức Giêsu qui tụ lại) (x.Mt 23,1).
Đức Giêsu muốn truyền đạt đến mọi người, đám đông cũng như môn đệ, có được một tinh thần, một quan điểm, một lối sống theo đường hướng mới mẻ mà Người mang tới. Điều chính được Tin Mừng hôm nay nhấn mạnh là thái độ phải có của người môn đệ của Chúa đối với nhau và đối với mọi người trong tương quan với các giá trị nhân bản, xã hội: quyền bính, danh vọng và tinh thần phục vụ.
Tất cả mọi người phải được hướng dẫn bằng một chuẩn mực đức tin, được nối kết bằng một mối dây tương quan thần linh: tất cả anh em là môn đệ của cùng một Thầy, là con của cùng một Cha, là đoàn dân duy nhất của vị Thủ Lãnh duy nhất là Đức Kitô.
Đoạn văn chúng ta đang suy niệm gồm hai phần đối xứng nhau:
– Phần một: từ câu 2 đến 7, Đức Giêsu lấy cung cách ứng xử hằng ngày của các kinh sư và Pharisêu để làm bài học dạy dỗ môn đệ. Chủ từ chính trong phần này là “HỌ” tức các kinh sư, Pharisêu.
– Phần hai: từ câu 8 đến 12, Đức Giêsu dạy trực tiếp các môn đệ cung cách ứng xử với nhau và với mọi người qua một loạt những lệnh “ĐỪNG”. Chủ từ chính là “ANH EM”.
1. Bài học cảnh cáo các môn đệ và đám đông rút ra từ lối sống đáng trách của kinh sư và Pharisêu:
1.1 Chuẩn mực cho cuộc sống của tín hữu là Lời Chúa, truyền thống đức tin chứ không phải là cách sống đạo lý của hàng lãnh đạo tôn giáo: Trong cuộc sống chúng ta thường nghe nói “trăm nghe không bằng một thấy”, lời nói thoáng qua còn gương lành mới khắc sâu ấn tượng. Từ đó ngụy biến cho lối sống thiếu kỷ cương, đạo đức của mình. Ở đây, Đức Giêsu cảnh cáo dân Chúa một cách rõ ràng: “các kinh sư và các người Pharisêu ngồi trên tòa ông Môsê mà giảng dạy. Vậy những gì họ nói thì anh em hãy làm, hãy giữ; nhưng đừng theo hành động của họ mà làm vì họ nói mà không làm” (Mt 23,2-3).
– “Ngồi trên tòa Môsê”: vào thời Đức Giêsu, các kinh sư và Pharisêu vẫn xem Môsê là vị tôn sư mẫu mực và họ hãnh diện được làm môn đệ của ông (x.Ga 9,28). Lối nói “ngồi trên tòa Môsê” ám chỉ chức vụ giảng sư, là người được thừa kế trong việc thực thi một huấn quyền tôn giáo chính thức trong Israel. Cách nói diễn tả sự kế thừa liên tục trong vai trò chức vụ của Môsê. Vậy những ai “ngồi trên tòa Môsê” là những người có nhiệm vụ bảo vệ, lưu truyền và hiện tại hóa Luật thành văn (Sđd 359).
– “hãy làm, hãy giữ những điều họ nói”: qua lời này, Đức Giêsu dạy các tín hữu cần biết biện phân phải trái cho minh bạch: Đừng viện cớ các kinh sư và Pharisêu có những sai lầm, tiêu cực để rồi ngụy biện trốn tránh bổn phận phải sống Luật Thiên Chúa trong hiện tại, bỏ ngoài tai những lời dạy dỗ của huấn quyền tôn giáo mà các kinh sư và Pharisêu là các thừa kế chính thức. Các tín hữu phải trung thành giữ Luật vì Luật đến từ Thiên Chúa, còn bản thân những kẻ có quyền bính, họ lạm dụng Luật thì hãy trao họ cho Thiên Chúa xét xử.
2. Vạch ra các sai trái của kinh sư, Pharisêu (Mt 23,4-7).
Ba lời trách móc của Đức Giêsu trong đoạn văn này đều tập trung vào một nét xấu đặc trưng của những người Pharisêu biến chất: đạo đức giả (x.Mt 6,2.5.16; 7,5; 15,7), giả hình (x.Mt 22,18; 23,13.14.15.23.25.27.29); cuộc đời, lối sống của họ như là những diễn viên hài kịch trên sân khấu; Cái người ta nhìn thấy nơi họ chỉ là một vai diễn chứ thực chất con người của họ không phải là như thế (x.Suy niệm MÙA THƯỜNG NIÊN XXIX A).
a. Họ giả hình trong đời sống đạo đức, thiếu nhân cách:
– “Họ bó những gánh nặng mà chất lên vai người ta”: Họ đã nhào nặn, biến hóa mười Lời Thiên Chúa (mười điều răn) thành ra một khối luật đến 613 điều cào bằng, không phân biệt nặng nhẹ, lớn nhỏ, rồi lạm dụng uy thế của Nhóm mình (“ngồi trên tòa Môsê”) buộc dân phải tuân giữ cách khắc khe, cứng ngắt. Đó quả là một gánh nặng mà toàn dân, mọi thời khó lòng gánh nổi (x.Cv 15,10). Đối với kitô hữu, “gánh nặng” này còn là một đối nghịch với “ách nhẹ nhàng” của Thầy Giêsu khiêm hạ (Mt 11,30).
Nhìn những “bó điều khoản” mà họ chất lên vai dân Chúa, người ta dễ lầm tưởng rằng họ đạo đức, có nhân cách vì tưởng rằng họ cũng làm các điều ấy.
– Thế nhưng trong thực tế “chính họ thì không buồn động ngón tay vào”: điều đáng trách thứ nhất là họ đã biến “ách nhẹ nhàng” từ “mười Lời” của Thiên Chúa thành “gánh nặng nề” của tập tục phàm nhân (x.Mt 15,1-9; Mc 7,8-13). Và ở đây, điều đáng trách, giả hình là họ sử dụng những cực khổ của tha nhân do họ tạo ra làm cái bệ để họ tiến thân: họ ngồi không chiếm đoạt công lao, thành quả đạo đức của người khác bằng cách tạo ra giảng dạy, rồi buộc kẻ khác phải thực thi những điều mà họ không hề muốn làm. Thái độ bất nhân, vô đạo!
b. Họ giả hình trong cung cách thể hiện các hình thức giữ đạo: “Họ làm mọi việc cốt là để cho thiên hạ thấy”. Đức Giêsu tố cáo tính cách qui ngã, vụ lợi của các hành vi đạo đức của các Pharisêu.
“Hộp kinh” là những hộp nhỏ vuông bằng da dùng để đựng bốn bản văn Kinh Thánh: Xh 13,9.16; Đnl 6,8; 11,18; Từ năm 13 tuổi, các trẻ Do Thái phải mang một hộp kinh trên đầu và một ở tay trái vào giờ cầu nguyện buổi sáng rồi dâng lời chúc tụng Chúa (Sđd 363).
“Tua áo” là băng vải màu đỏ được đính thêm vào gấu áo, theo sách Ds 15,38, để nhắc người Do Thái ý thức mình thuộc về cộng đoàn linh thánh của Dân Chúa, đồng thời nhắc họ nhớ tới các mệnh lệnh của Chúa và đem ra thi hành.
Cái đáng trách không phải là “đeo Hộp Kinh”, “may tua áo” nhưng ở cách làm và tâm tư của họ: họ làm những Hộp Kinh THẬT LỚN, may các tua áo THẬT DÀI với ước muốn là để cho thiên hạ THẤY. Họ đã biến lệnh truyền đầy sức sống của Chúa thành ra “đồ trang trí” cho tính kiêu ngạo, ưa khoe khoang của họ.
c. Họ giả hình qua việc khao khát ngụy tạo những hào quang danh vọng cho bản thân họ (23,6-7).
– Họ ưa “NGỒI CỖ NHẤT” trong đám tiệc: “cỗ nhất” là chỗ danh giá nhất dành cho những bậc đáng kính, vai vế cao trong cộng đồng.
– Ưa chiếm “HÀNG GHẾ ĐẦU” trong Hội Đường: là những chỗ ngồi quay lưng lại với tráp Lề Luật và quay mặt về phía dân chúng. Đó là vị trí dành cho các chủ tọa của một buổi họp cộng đồng phụng vụ.
Và để tỏ vẽ ta đây là như thế, họ phải ăn mặc, tạo dáng đi đứng điệu bộ sao cho xứng hợp. Đó là việc diễn ra trong những nơi đám đông qui tụ lại thành cộng đồng có tổ chức theo qui ước chung. Còn những trường hợp cá nhân gặp gỡ nhau thường ngày thì họ lại
– Ưa được người ta chào hỏi nơi công cộng; ưa được thiên hạ gọi là “rabbi” (đây là một danh tước thường được dùng thời Đức Giêsu để chỉ một chức vụ – tương đương với tiến sĩ – dùng xưng hô với các bậc thầy dạy tôn giáo và các chuyên viên lừng danh nhất về Lề Luật.
Tóm lại những gì Mt 23,6-7 trình bày, nói lên tính háo danh đến độ tìm đủ mọi cách để ngụy tạo cho mình một vẽ bề ngoài che mắt thiên hạ, làm đám dân đen tưởng rằng họ có tài năng, thế giá hơn kẻ khác về mặt tôn giáo, Lề Luật, xã hội để rồi tự tung tự tác “bó những gánh nặng” đặt lên vai người ta, còn mình thì không đụng ngón tay vào.
2. Bài học thực hành dành cho các môn đệ: Ba “ĐỪNG” một “PHẢI”.
Đối lại với lối sống ngụy tạo biểu lộ qua ba dạng thức giả hình của các kinh sư và Pharisêu, Đức Giêsu dạy các môn đệ phải sống ngay chính, trung thực, mỗi người đơn sơ giữ đúng vị trí của mình trong tương quan đối với Thiên Chúa, xã hội, tha nhân ngang qua ba lệnh “ĐỪNG”. Và đối lại với lối sống qui ngã tìm lợi lộc bản thân thì Đức Giêsu dạy môn đệ phải PHỤC VỤ: Ai làm lớn phải là người phục vụ, đó mới là lối sống của môn đệ Đức Giêsu.
– Đừng để ai gọi mình là rabbi; Đừng gọi ai dưới đất là cha; Đừng để ai gọi mình là người chỉ đạo.
Các danh xưng “cha”, “thầy”, “người chỉ đạo” không ám chỉ các tương quan tự nhiên bình thường trong nhân loại: gia đình, xã hội, cơ cấu phẩm trật. Những thể chế đó, trong công trình sáng tạo, Thiên Chúa đã ban cho con người quyền làm chủ chúng, do đó Người sẽ không tùy tiện can thiệp sửa đổi. Nhưng cách nói “đừng để ai gọi mình” hoặc “được gọi”, trong ngôn ngữ Sêmit tương đương với động từ “LÀ” (Sđd 365). Vậy cách nói đó hàm ý là: đừng kiêu ngạo tự cho mình là “thầy”, là “người chỉ đạo”, nghĩa là muốn điều khiển, thống trị kẻ khác, lấy mình làm chuẩn mực đạo lý cho kẻ khác. Còn cách nói “đừng gọi ai là cha” hàm ý rằng không ai ở thế gian này là cội nguồn, là đấng khai sáng ra cộng đoàn nhân loại, là đấng ban tặng sự sống làm người cho cá nhân mình. Và ba lệnh “ĐỪNG” ấy còn được kèm theo lý do “vì anh em chỉ có MỘT Thầy, MỘT Cha, MỘT người chỉ đạo” là Thiên Chúa, là Đấng Kitô. Vậy qua ba “đừng”, Đức Giêsu dạy các môn đệ đừng tiếm quyền, đừng chiếm tước hiệu của Thiên Chúa, đừng đòi lấy mình làm chuẩn mực, cội nguồn. Hãy sống đúng ơn gọi làm con người: tất cả là anh em, con cùng một Cha, môn đệ của Thầy Giêsu và được Thầy làm người chỉ đạo. “Sống đúng ơn gọi làm con người” như Chúa muốn trong công trình sáng tạo luôn là một thách đố hiện sinh cho tất cả mọi người trong nhân loại chúng ta.
– Và một PHẢI: trong cộng đoàn thiên sai, chuẩn mực để lượng định chân giá trị của một con người là TINH THẦN PHỤC VỤ, phục vụ theo gương Đức Giêsu đến quên mình vì ơn cứu độ của tha nhân (x.Mt 20,28). Chính theo chuẩn mực phục vụ này mà những ai tự đưa mình lên sẽ bị hạ xuống, còn những ai hạ mình xuống sẽ được nâng lên như Đức Kitô (x.Pl 2,6-11).
Sứ điệp Tin Mừng hôm nay nhắm thẳng vào các môn đệ. Những gì Đức Giêsu trách các Pharisêu thực ra là để dạy môn đệ (23,1): đừng để nhiễm men của họ (16,6), đừng đi vào vết xe cũ của họ qua lời khuyên “BA ĐỪNG”. Hãy sống với nhau như anh em có cùng MỘT CHA, THẦY, NGƯỜI CHỈ ĐẠO trong tinh thần phục vụ như Đức Giêsu Kitô.
Frère Pierre Đình Long FSC
